ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΡΩΜΑΤΩΝ

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΗΤΑΝ .. ΚΑΠΝΟΣ Οι ευωδιές είχαν σαγηνεύσει τον άνθρωπο από τα παλιότερα χρόνια της ιστορίας του. Στην αρχή ο άνθρωπος δεν κατείχε την ικανότητα παρασκευής αρώματος με την σημερινή του μορφή, αλλά πολύ γρήγορα ανακαλύφθηκε η συγκεκριμένη τέχνη. Επιστήμονες ανακάλυψαν ότι πριν από χιλιάδες χρόνια οι προγονοί μας καίγανε σε βωμούς αρωματισμένο ρετσίνι έτσι ώστε οι θυσίες και οι προσευχές τους να φτάσουν στους θεούς μαζί με τον πυκνό αρωματικό καπνό. Με αυτόν τον τρόπο ήλπιζαν στην υποστήριξη των θεοτήτων που «φλέγονταν» από την όμορφη ευωδιά. Από αυτές τις πρακτικές ίσως προκύπτει η ονομασία „perfume” – στα λατινικά „per fumum”, δηλαδή για την ακρίβεια „μέσω καπνού”. Άξιο αναφοράς είναι ότι κάποιες φυλές εφάρμοζαν το τρίψιμο του σώματος με ζωικό λίπος. Αυτή η διαδικασία είχε ως σκοπό την προστασία από το κρύο και ταυτόχρονα έδινε στο δέρμα ξεχωριστή, αλλά όχι πάντα ευχάριστη, μυρωδιά. Τι να πούμε, κάθε αρχή και δύσκολη… ΘΕΙΚΕΣ ΕΥΩΔΙΕΣ Στην αρχαιότητα τα αρώματα τα οποία φτιαχνόταν βάση φυσικών συστατικών, είχαν συνήθως τη μορφή διάφορων ειδών λαδιού και γαλακτωμάτων σώματος. Στην αρχή το δικαίωμα χρησιμοποίησης αρωματικών ουσιών είχαν μόνο οι ηγεμόνες και οι ευκατάστατοι πολίτες, με το πέρασμα του χρόνου όμως το δικαίωμα αυτό απέκτησαν και τα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα. Δυστυχώς, αυτό το οποίο είχε περιορίσει την χρήση του λιβανιού και των αρωματικών ουσιών ήταν η πολύ υψηλή τιμή τους, η οποία συνήθως ήταν ίδια με το ποσό που αγόραζαν το χρυσό ή τις πολύτιμες πέτρες. Εν συνεχεία οι άνθρωποι απέδιδαν στα αρώματα μαγικές ιδιότητες διότι πίστευαν στην θεϊκή τους προέλευση. Οι Έλληνες πίστευαν ότι τα αρώματα δημιουργήθηκαν από την θεά Αφροδίτη, τις μυστικές συνταγές της οποίας έκλεψε και μετέφερε στους ανθρώπους μια πανούργα υπηρέτρια της. Ο Αιγύπτιοι έβλεπαν τις αρχές της αρωματοποιίας λίγο διαφορετικά: Γι’ αυτούς ο δημιουργός των αρωμάτων ήταν ο θεός της σοφίας Thot, γνωστός ως προστάτης των μάγων και των θεραπευτών. Ο Θεός Thot μοιράσθηκε την μυστική γνώση των αρωματικών ουσιών με τους δικούς του ιερείς. Μόνο αυτοί είχαν το δικαίωμα προετοιμασίας των αρωματικών ουσιών και γι αυτό ήταν άξιοι σεβασμού. Υπάρχουν αμέτρητες διηγήσεις για ευωδιές τις οποίες μπορούμε να τις βρούμε όχι μόνο στις αρχές τις μυθολογίας αλλά επίσης στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη: Η Βασίλισσα του Σαββά προσέφερε αρωματικά έλαια στον βασιλιά Σολομώντα. Οι τρεις Μάγοι της Ανατολής οδηγημένοι στη Βηθλεέμ από το λαμπρό Άστρο, προσέφεραν στον νεογέννητο Χριστό τα Δώρα τους: Σμύρνα, Χρυσό και Λιβάνι. Αξίζει να αναφερθεί το όνομα της Μαρίας Μαγδαληνής, (η αμαρτωλή της Καινής Διαθήκης), η οποία έπλυνε τα πόδια του Χριστού, τα σκούπισε με τα μαλλιά της και τα επάλειψε με αρωματικά έλαια. ΕΥΩΔΙΕΣ ΓΙΑ ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΨΥΧΗ Επιπλέον πρέπει να αναφέρουμε για ποιο λόγο χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν οι προγονοί μας τα αρωματικά προϊόντα. Έχει αποδειχτεί ότι η χρήση των αρωματικών ουσιών ποίκιλλε από τόπο σε τόπο στον Αρχαίο Κόσμο. Για παράδειγμα: στην αρχαία Αίγυπτο βάζανε τις αλοιφές πάνω στα μαλλιά, οι Ασσύριοι αρωμάτιζαν τα μούσια τους. Υπάρχει μια θεωρία ότι οι Έλληνες μετά το λουτρό είχαν την συνήθεια να απλώνουν σε κάθε μέρος του σώματος τους διαφορετικά αρωματικά έλαια. Αυτοί που αναμφισβήτητα κατείχαν ρεκόρ σε αυτή την πρακτική ήταν οι Ρωμαίοι, οι οποίο έβαζαν τα αρώματα σχεδόν παντού – στο σώμα, στον εξοπλισμό, στους χώρους, στα ζώα, ψεκάζανε με τα αγαπημένα τους αρώματα τον αέρα και κάνανε το λουτρό τους σε αρωματισμένο νερό. Ήταν ικανοί να το επαναλάβουν αρκετές φορές την ημέρα! Μέσα στα σπίτια των ευκατάστατων Ρωμαίων πολιτών υπήρχε ένας ειδικός χώρος , που ονομαζόταν unctuarium και τοποθετούσαν αμέτρητα φιαλίδια με αρωματικά έλαια και όμορφες σκλάβες οι οποίες έκαναν χαλαρωτικό μασάζ και άπλωναν στο δέρμα αρωματικές αλοιφές. Δεν ήταν λοιπόν αξιοπερίεργο να ξεσπάσουν φωνές οργής . Για παράδειγμα o Πλίνιος θεώρησε την ασυλλόγιστη χρήση των αρωμάτων από τους πατρικίους ως καθαρή σπατάλη… Οι όμορφες ευωδιές αποτελούσαν επίσης αναπόσπαστο στοιχείο των ιεροτελεστιών και τελετών της ταφής. Με αρωματικά υλικά – βαλσάμωναν το νεκρό σώμα σχεδόν σε όλο τον Αρχαίο Κόσμο. Στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα τοποθετούσαν αμφορείς με αρωματικές ουσίες στους τάφους των νεκρών, επειδή πίστευαν στις θεραπευτικές ιδιότητες των ευωδιών. Παρόμοιες πεποιθήσεις είχαν και οι Σουμέριοι οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τα αιθέρια έλαια στην ιατρική πριν από 5000 χρόνια. Αυτή αναμφίβολα ήταν η αρχή της Αρωματοθεραπείας όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από τα αρχαία χρόνια τα αρώματα σχετίζονταν με την αγάπη και τον ερωτισμό. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, στην Μεσοποταμία ο γαμπρός την ημέρα την αρραβώνων περιέλουζε την μέλλουσα σύζυγό του με αρωματικές ουσίες. Η βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα πριν από κάθε επίσκεψη του Καίσαρα, έκανε μπάνιο με γάλα και πέταλα τριαντάφυλλων, έτσι ώστε το σώμα της να διατηρεί όχι μόνο την εξαιρετική απαλότητα αλλά και την υπέροχη ευωδιά των λουλουδιών. Ένας θρύλος αναφέρει ότι η ίδια βασίλισσα πριν την συνάντηση της με τον Μάρκο Αντώνιο έδωσε εντολή για να εμποτίσουν τα πανιά του πλοίου της με αρωματικές ουσίες. Όπως φαίνεται από πολύ παλιά οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι η όμορφη ευωδιά αποτελεί το καλύτερο αφροδισιακό. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΑΡΩΜΑΤΩΝ Παρόλο ότι σήμερα είναι δύσκολο να το πιστέψουμε, στα χρόνια που αναπτυσσόταν ο χριστιανισμός, η χρήση των αρωμάτων είχε απαγορευτεί – καθότι η μυρωδιά και τα στοιχεία τους είχαν αποδοκιμαστεί από την εκκλησία ως υπερβολικά αισθησιακά προκαλούμενα πειρασμό. Η παράδοση δημιουργίας διαφόρων αρωματικών συνθέσεων διατηρήθηκε εξαιτίας των Μουσουλμάνων. Την στιγμή που ο Χριστιανισμός απαγόρευε την χρήση τους, το Κοράνι την επέτρεπε. Οι Μουσουλμάνοι μπορούσαν να χρησιμοποιούν τις αρωματικές ουσίες όχι μόνο κατά την διάρκεια των θρησκευτικών τους Εορτών αλλά να τις απολαμβάνουν καθημερινά. Ίσως για αυτό, η πρώτη επανάσταση στον τομέα της αρωματοποιίας έγινε χάρη σε αυτούς. Στην αρχή του 11ου αιώνα ο Πέρσης ιατρός και χημικός Awicenna (Ibn Sina), τελειοποίησε την διαδικασία της απόσταξης, κατά συνέπεια η παραγωγή των αρωματικών ουσιών έγινε πιο αποτελεσματική. Παρόλο που η χρήση των αρωμάτων την πρώτη περίοδο του μεσαίωνα είχε απαγορευτεί από την Εκκλησία, οι λαοί δεν έχασαν το κουράγιο τους: Πίστευαν ότι η όμορφή ευωδιά αποτελούσε στοιχείο των καλών ανθρώπων. Αυτή η πεποίθηση υποστηρίζονταν από πολλούς θρύλους και τους βίους των Αγίων, στους οποίους αναφερόταν ότι τα λείψανα κάποιων αγίων (πχ. του Αγ. Αλεξίου), ανέδυαν μια όμορφη λουλουδάτη ευωδιά. Με το πέρασμα του χρόνου οι σκληροί περιορισμοί είχαν αποδυναμωθεί – ήδη στον 12ο αιώνα οι άνθρωποι μπορούσαν ξανά να κάνουν αρωματικά λουτρά για θεραπευτικούς λόγους και να ξεπλένουν το στόμα τους με ροδόνερο για να φρεσκάρουν την αναπνοή τους. ΘΡΙΑΜΒΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ Έπρεπε να περάσει αρκετός καιρός για να ξαναρχίσει η Ευρώπη να φτιάχνει αρώματα. Το 1370 ο Βασιλικός Αλχημιστής του Ουγγρικού θρόνου, δημιούργησε για τη Βασίλισσα Ελισσάβετ ειδική λοσιόν με βάση το οινόπνευμα, η οποία πέρασε στην ιστορία ως το «Νερό της βασίλισσας της Ουγγαρίας». Το νερό αυτό εξασφάλισε την επιτυχία του λόγω της μοναδικής σύνθεσής του από άρωμα με λεβάντα, μαντζουράνα, μέντα, ανθό πορτοκαλιού και λεμονιού. Αυτό που ενδιαφέρει είναι ότι το «Νερό της βασίλισσας της Ουγγαρίας» χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο σαν άρωμα αλλά και επίσης … ως φάρμακο για διάφορες παθήσεις! Στον 15ο και 16ο αιώνα την τέχνη την αρωματοποιίας επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό μεγάλες γεωγραφικές ανακαλύψεις: Βάσκο ντε Γκάμα, Χριστόφορος Κολόμβος, Μαγγελάνος και άλλοι φημισμένοι εξερευνητές και ταξιδιώτες έφεραν από την Αμερική και από την Ινδία καινούρια υλικά με χαρακτηριστικό άρωμα : κακάο, βανίλια, βάλσαμο από το Περού, καπνό, πιπέρι, γαρίφαλο, κάρδαμο… Στην αρχή, η Ιταλία ήταν η πρωταγωνίστρια στην παραγωγή των αρωμάτων – πρώτα από όλα λόγω των εμπορικών διασυνδέσεων των πόλεων της Χερσονήσου των Απεννίνων, που διατηρούσε με τις χώρες της Ανατολής, και αργότερα με τον Νέο Κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον 16ο αιώνα στην Ιταλία οι μυστικές αλχημιστικές φόρμουλες άρχισαν να αντικαθίστανται με επιστημονικούς χημικούς τύπους. Τελειοποιήθηκε επίσης η διαδικασία της απόσταξης. Εκτός από αυτό, στην Βενετία ξεκίνησε η εμφάνιση όμορφων χρωματιστών γυάλινων φιαλιδίων με αρώματα, τα οποία αύξησαν ακόμα περισσότερο την σημασία και την τιμή των αρωματικών ουσιών. Από την Φλωρεντινή δυναστεία των Μεδίκων, η γνώση της παραγωγής των αρωμάτων έφτασε και στην Γαλλία – μετά το γάμο με τον Ερρίκο Β’ η Αικατερίνη των Μεδίκων έφερε τους παλατινούς αρωματοποιούς της στο Παρίσι. Ό πιο γνωστός ήταν ο Renato Blanco, ο οποίος ονομαζόταν Rene le Florentin. Αυτός έμαθε στους Γάλλους τεχνίτες την τέχνη της δημιουργίας των αρωματικών αξεσουάρ. Οι συνταγές σύμφωνα με τις οποίες φτιάχνονταν οι ευωδιές (και τα δηλητήρια!) για την βασίλισσα, ήταν πολύ καλά προστατευμένες ώστε να μην υποκλαπούν. Γι αυτό το λόγο, το εργαστήριο του René le Florentin ήταν ενωμένο με τα βασιλικά διαμερίσματα μέσω κρυφών περασμάτων. ΑΝΟΔΟΙ ΚΑΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ Στα Βρετανικά Νησιά την ανάπτυξη της αρωματοποιίας υποστήριξε η Ελισάβετ Α’. Ιστορικοί δηλώνουν ότι η βασίλισσα ενθάρρυνε τους υπηκόους για να πειραματιστούν πάνω σε αυτόν τον τομέα και ότι έκανε μόδα τα αρωματισμένα γάντια. Φήμες της εποχής λένε, ότι όταν η Ελισάβετ έλαβε ως δώρο από τον Earl of Oxford ένα ζευγάρι αρωματισμένα γάντια, όλες οι παλλακίδες του παλατιού ξόδεψαν περιουσίες για να αποκτήσουν τον ίδιο αρωματικό θησαυρό. Η Αγγλική αρωματοποιία πέρασε στιγμιαία κρίση λόγω της επανάστασης του 1640-60 και της κυβέρνησης των Πουριτανών οι οποίοι απαγόρευσαν την παραγωγή και την χρήση των αρωματικών ουσιών. Η καμπή σε αυτό τον τομέα έγινε με την παλινόρθωση της μοναρχίας και το ανέβασμα στο θρόνο του Καρόλου Β’. Η αρωματική τρέλα ξεκίνησε για τα καλά στην Γαλλία τον 17ο αιώνα. Με κάποια αρώματα πότιζαν σχεδόν τα πάντα: όχι μόνο τις ενδυμασίες, αλλά και τον εξοπλισμό γενικής χρήσης, τους χώρους και τα δωμάτια. Το Παρίσι έγινε το κέντρο παραγωγής προϊόντων αρωματοποιίας και το παλάτι των Βερσαλλιών θεωρήθηκε ως το «πιο αρωματισμένο παλάτι της Ευρώπης». Γαλλική πόλη, η οποία εθεωρείτο ως δεύτερη και όχι λιγότερο σημαντική πρωτεύουσα της παγκόσμιας αρωματοποιίας έγινε το Grasse, η οποία μέχρι και σήμερα είναι φημισμένη για τις καλλιέργειές της με γιασεμί και τριαντάφυλλα. Την δυναμική ανάπτυξη της γαλλικής αρωματοποιίας διέκοψε για λίγο η Γαλλική Επανάσταση, αλλά στα χρόνια του Ναπολέοντα έγινε επιστροφή στην παραγωγή και στην χρήση των αρωματικών ουσιών. ΧΗΜΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Η πραγματική επανάσταση στον τομέα της αρωματοποιίας έγινε το 19ο αιώνα. Λόγω της γρήγορης προόδου στον τομέα της Χημείας, κάποια από τα ακριβά, φυσικά και δύσκολα για την απόκτησή τους συστατικά (πχ. μόσχος), αντικαταστάθηκαν από ουσίες που δημιουργήθηκαν από χημικές ενώσεις. Αυτή η λύση προκάλεσε σημαντική μείωση τιμών των προϊόντων της αρωματοποιίας καθώς επίσης αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που ασχολήθηκαν με την δημιουργία των ευωδιών – πραγματικοί αριστοτέχνες! Σε αυτόν τον κλάδο της αρωματοποιίας, μυθικά έγιναν τα επώνυμα των Ernest Daltrof, François Coty, Ernest Beaux, Jacques Guerlain και Edmond Roudnitski – δημιουργοί ευωδιών οι οποίοι επηρέασαν σημαντικά την εικόνα της αρωματοποιίας του 20ου αιώνα. Στο τέλος του 19ου αιώνα και στην αρχή του 20ου, ένωσαν την αρωματοποιία με την μόδα. Γνωστοί δημιουργοί μόδας όπως Paul Poiret και ή Coco Chanel ανακάλυψαν ότι μπορούν, όχι μόνο να ντύνουν τις πελάτισσες τους με πανέμορφα υφάσματα, αλλά και με όμορφα αρώματα. Σήμερα σχεδόν κάθε οίκος μόδας έχει τα δικά του σετ αρωμάτων, τα οποία προβάλλει με την δική του επωνυμία. PHERΟMONES – ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΩΜΑΤΟΠΟΙΙΑΣ Αναμφίβολα η επόμενη επανάσταση στην ιστορία της αρωματοποιίας έγινε χάρη στις Φερομόνες. Αέριες χημικές ουσίες ευθύνονται για την μη ορατή επικοινωνία, π.χ. την έλξη του αντίθετου φύλου. Για πολλά χρόνια άνθρωποι νόμιζαν ότι, σε αντίθεση με τα έντομα και μερικά τρωκτικά, δεν εκκρίνουν Φερομόνες. Όμως οι τελευταίες ανακαλύψεις ανέτρεψαν αυτή την άποψη. Υπάρχει λοιπόν μια υπόθεση, ότι ο ανθρώπινος ιδρώτας περιέχει Φερομόνες. Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα των ερευνών, μια μικρή ποσότητα των τεχνητά δημιουργημένων Φερομονών, προστίθεται στα αρώματα για να δυναμώσουν την διεγερτική τους λειτουργία. ΟΝΕΙΡΑ ΚΛΕΙΣΜΕΝΑ ΜΕΣΑ ΣΕ ΜΙΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΓΟΝΑ Σήμερα πια μπορούμε να μιλάμε για μια ολόκληρη «βιομηχανία αρωματοποιίας». Για να μπορούμε καθημερινά να φοράμε το αγαπημένο μας άρωμα, δουλεύουν χιλιάδες άνθρωποι ανά τον κόσμο: Αυτοί που μαζεύουν τα λουλούδια, ερευνητές καινούργιων πρώτων υλών, χημικοί, δημιουργοί (οι λεγόμενοι «μύτες»), ειδικοί στο μάρκετινγκ και την διαφήμιση και τέλος οι διανομείς. Με τις ευωδιές και τις ιδιότητες τους ασχολούνται επίσης και οι επιστήμονες: Ειδικοί ψυχολόγοι, οι οποίοι δημιουργούν εξειδικευμένα τεστ χάρη στα οποία μπορούμε να διαλέξουμε το άρωμα που ταιριάζει στην προσωπικότητα μας και στον τρόπο ζωής μας. Επίσης πολύ ενδιαφέρον αποτελούν οι εξελίξεις στον τομέα της φυσικής ιατρικής (που περιγράφουν την επίδραση των αρωμάτων στο σώμα μας) και του μάρκετινγκ (αρωματο-μάρκετινγκ). Το πιο σημαντικό είναι ότι τα αρώματα με το πέρασμα του χρόνου δεν έχασαν την μοναδικότητα τους. Παρόλο που τα χρησιμοποιούμε καθημερινά εξακολουθούν να αποτελούν για εμάς κάτι μυστικό και μαγικό…